Basisinkomen voor kunstenaars: wat Ierland laat zien

Als kunstenaar is een stabiel inkomen niet altijd een gegeven. Kunstenaars zijn vaak freelancers die afhankelijk zijn van opdrachtgevers. Hierdoor kunnen sommige maanden zwaar zijn, niet alleen om rond te komen, maar ook om te kunnen investeren in materialen. Een basisinkomen is nou eenmaal geen vast gegeven als je kunst studeert en daarna het werkveld ingaat; “dat is het risico van het vak”.

Ierland besloot er iets aan te doen. Het land gaat namelijk vanaf 2026 een basisinkomen voor kunstenaars invoeren. Dit betekent dat ongeveer 2.000 kunstenaars elke week zo’n 375 dollar (rond €350) krijgen, dus ongeveer €1.400 per maand.

Een experiment dat werkte

Het begon als een proefproject in 2022. De overheid wilde zien wat financiële zekerheid zou betekenen voor het werk en welzijn van kunstenaars, en of ze zich beter konden focussen op hun kunst zonder constante geldzorgen. De resultaten waren opvallend: de proef kostte ongeveer €72 miljoen, maar leverde de economie bijna €80 miljoen op. Het leverde dus zelfs winst op. Kunstenaars die meededen, verdienden gemiddeld €500 per maand meer met hun kunst, werkten minder buiten de sector en hadden minder steun van andere uitkeringen nodig.

 “Het helpt niet alleen kunstenaars, maar ook de economie,” aldus de Ierse minister van Cultuur.

Hoe dit experiment in context past

Tegelijkertijd is het belangrijk om dit Ierse experiment in perspectief te plaatsen. In andere landen, zoals de Verenigde Staten, waren vergelijkbare pilots minder overtuigend. Dat betekent niet dat basisinkomen ‘werkt’ of ‘niet werkt’, maar dat de impact verschilt per context. De cultuursector heeft een onvoorspelbare inkomstenstructuur en een hoog risico op uitval, waardoor financiële rust hier een uitzonderlijk groot effect kan hebben. Wat Ierland laat zien, is dat een maatregel die elders omstreden is, in bepaalde niches juist kan floreren.

Meer dan geld: gedragsverandering in de praktijk

Wat in Ierland gebeurde, is meer dan een financieel succesverhaal. Het laat zien wat er verandert als mensen zekerheid krijgen, niet alleen in hun portemonnee, maar ook in hun gedrag, hun keuzes en hun vertrouwen.

Een stabiel inkomen geeft kunstenaars de ruimte om risico’s te nemen. Om iets te maken dat misschien niet verkoopt, maar wel iets toevoegt. Om even adem te halen zonder het gevoel dat elk project meteen moet opleveren. Dat is waar creativiteit begint: bij rust en durf.

 Die rust werkt door, ook buiten de kunst. Mensen die ooit twijfelden om een kunstopleiding te volgen, durven nu wél te kiezen voor hun talent. Kunst wordt niet langer gezien als een sprong in het diepe, maar als een volwaardige richting, een beroep dat ertoe doet. En dat verandert hoe een samenleving naar kunst kijkt.

 Wanneer de basis op orde is, ontstaat ruimte om te groeien. Kunstenaars kunnen meer bijdragen, de economie profiteert en het culturele leven bloeit op. Dat is de kracht van dit experiment: het bewijst dat vertrouwen een investering is die zich terugbetaalt in waarde, in welzijn en in verbeelding.

Wat vind jij?

Voor ons is dit vooral een voorbeeld van wat er kan gebeuren wanneer mensen een stabiele basis krijgen: het maakt keuzes mogelijk die onder constante druk vaak niet haalbaar zijn. Dit experiment laat zien hoe zekerheid ruimte geeft voor ontwikkeling, iets wat verder reikt dan dit ene project.

Wat vind jij van het idee van een basisinkomen voor kunstenaars?
Ken je meer inspirerende verhalen of initiatieven die positieve verandering in de maatschappij laten zien?

Stuur je verhaal naar stories@nami.com — we zetten jouw verhaal graag in de spotlight.